के तेलको मुद्दामा साउदी अरब र अमेरिकाबीचको द्वन्द्व गहिरिँदै छ ?

काठमाडौँ । संयुक्त अरब इमिरेट्सका ऊर्जा मन्त्री सुहेल अल-मजरौईले तेल उत्पादन कटौती गर्ने निर्णय ओपेक + देशहरूको हो र यो जानाजानी चालिएको कदम भएको बताएका छन् । समाचार एजेन्सी रोयटर्सको रिपोर्टका अनुसार युएईका ऊर्जा मन्त्रीले यो निर्णयको राजनीतिसँग कुनै सरोकार नभएको बताए । युएईअघि बहराइन, इराक र कुवेत जस्ता देशहरूले तेल उत्पादन कटौती गर्ने निर्णयको बचाउ गरेका छन् ।

यी बयानहरू अघि अमेरिकाले साउदी अरेबियाले यसका लागि अन्य देशहरूलाई दबाब दिएको आरोप लगाएको थियो । तर, साउदी अरेबियाले यी आरोप अस्वीकार गर्दै आएको छ ।

सुहेल अल-मजरौईले तेल उत्पादन कटौतीको निर्णय मूल्य स्थिर राख्न र नबढाउनको लागि लिएको बताए । मूल्य अस्थिरताका कारण लगानीकर्ता पलायन भएको उनको भनाइ छ ।

घटनाक्रम :

जुलाई १५, २०२२- जो बाइडेनले आफ्नो साउदी भ्रमणको क्रममा भने- ‘साउदीले हाम्रा आवश्यकताहरू बुझेको छ र आशा छ कि आगामी हप्ताहरूमा राम्रो सम्बन्धको दिशामा कदम चालिनेछ ।’
अक्टोबर ३, २०२२- युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले २१५ जनालाई रिहा गरेकोमा साउदी अरेबियालाई धन्यवाद दिए ।
अक्टोबर ५, २०२२- ओपेक प्लस बैठकले तेल उत्पादन प्रति दिन २० लाख ब्यारेलले घटाउने निर्णय गरेको थियो ।
अक्टोबर ५, २०२२: यसमा अमेरिकाको प्रतिक्रिया यस्तो आयो, ‘यो स्पष्ट छ कि ओपेक प्लस रूसको साथमा छ ।’
अक्टोबर ६, २०२२- बाइडेनले साउदी अरेबियाको निर्णयलाई निराशाजनक भने ।
अक्टोबर ९, २०२२- रूसले आपूर्ति कटौती गर्न र “खराब” अमेरिकी नीतिहरू विरुद्ध लड्न सहमत भएकोमा ओपेक प्लसलाई धन्यवाद दियो ।

ओपेक प्लस देशको निर्णयको विरोध गर्दै अमेरिकाले हालै रुसको वैदेशिक आम्दानी बढाउने बताएको थियो । अमेरिकाले साउदी अरेबियाले राजनीतिक कारणले यस्तो गरेको पनि बतायो । साउदी अरेबियाले युक्रेन विरुद्ध रुसको आक्रमणमा मस्कोलाई सहयोग गरेको आरोपलाई पनि अस्वीकार गरेको छ ।

राष्ट्रपति जो बाइडेनले साउदी अरेबियालाई गम्भीर परिणामको चेतावनी दिएका छन् । बाइडेन प्रशासन साउदी अरेबियाविरुद्ध कदम चाल्न कांग्रेसमा विकल्पहरूको पक्षमा देखिन्छ ।

अमेरिकाको आरोप

अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का प्रवक्ता जोन किर्बीले गत हप्ता ओपेकका एकभन्दा बढी सदस्यले साउदी अरबले तेल उत्पादन कटौती गर्ने पक्षमा मतदान गर्न दबाब दिएको विश्वास गरेका थिए । उनले यसो गर्दा रुसको आम्दानीमा वृद्धि हुने र युक्रेनविरुद्धको आक्रमणका कारण लगाइएको प्रतिबन्धको प्रभावलाई कम गर्न सहयोग पुग्ने साउदी अरेबियालाई थाहा भएको बताए ।

साउदी अरेबियाको लामो समयदेखि आलोचक रहेका डेमोक्र्याट सिनेटर क्रिस मर्फीले अमेरिकाले साउदी अरेबियाको सट्टा युक्रेनलाई मध्यम दूरीको हावाबाट हावामा मार हान्ने क्षेप्यास्त्र उपलब्ध गराउनु पर्ने बताएका छन् ।

यससँगै उनले अमेरिकाले साउदी अरेबियाबाट आफ्नो प्याट्रियट मिसाइलको सुरक्षा हटाएर युक्रेन वा नाटो सहयोगीलाई दिनु पर्ने पनि बताए । यसबाट अमेरिका र साउदी अरेबियाबीचको सम्बन्ध उचित तहमा आउन सक्ने उनले बताए ।

साउदी अरेबियाको प्रतिक्रिया

साउदी अरेबियाले अमेरिकाका सबै आरोप अस्वीकार गरेको छ । उनले ओपेक प्लस देशहरुको निर्णय विशुद्ध व्यापारिक निर्णय भएको बताए । साउदी अरेबियाका रक्षामन्त्री प्रिन्स खालिद बिन सलमानले आइतबार ट्वीट गरेका छन्, ‘युक्रेनविरुद्ध रुसको लडाइमा साउदी अरब मस्कोको साथमा छ, हामी यी आरोपहरूबाट स्तब्ध छौं ।’

ओपेक+ देशहरूले नोभेम्बरदेखि प्रतिदिन २० लाख ब्यारेल तेलको उत्पादन घटाउने निर्णय गरेका छन् । ओपेक प्लस देशहरूको नेतृत्व साउदी अरेबियाको हातमा छ र रुस पनि त्यसको एक हिस्सा हो । यो निर्णयले कच्चा तेलको मूल्यमा दबाब बढाएको छ । राजकुमार खालिद बिन सलमानले पनि युक्रेन सरकारले यी आरोपहरू नराखेको बताएका छन् । उनले भने, ‘ओपेक प्लस देशहरूले सहमति र विशुद्ध आर्थिक कारणले यो निर्णय लिएका हुन् । साउदी अरेबियाले रुसलाई सहयोग गरेको आरोप लगाइएको छ। इरान पनि ओपेकको सदस्य हो, यसको मतलब साउदी अरब इरानको सदस्य हो ? तिमीसँग ?’

साउदी अरेबियाका सुल्तान सलमान बिन अब्दुलाजिज अल साउदले आइतबार राती शुरा काउन्सिललाई सम्बोधन गर्दै आफ्नो देशले विश्व तेल बजारमा स्थिरता र सन्तुलन कायम गर्न आफ्नो ऊर्जा रणनीतिमा कडा मेहनत गरिरहेको बताए ।

साउदी अरेबिया र अमेरिका सम्बन्ध

अमेरिकाले पनि साउदी अरेबियासँगको सम्बन्धको समीक्षा गर्ने बताएको छ । तर यसले राष्ट्रपति बाइडेनका लागि घरेलु मोर्चामा समस्या सिर्जना गरेको छ । अमेरिकामा कांग्रेसको चुनाव हुन लागेको छ र यस्तो बेलामा तेलको मूल्य बृद्धि हुनु बाइडेनका लागि कूटनीतिक धक्का जस्तै हो ।

सन् २०१८ को अक्टोबरमा पत्रकार जमाल खशोग्गीको हत्यापछि साउदी अरेबिया पश्चिमी विश्वमा नराम्ररी प्रभावित भएको थियो । यसका बाबजुद बाइडेनले जुलाईमा साउदी अरबको भ्रमण गरेका थिए । उनी र क्राउन प्रिन्स मोहम्मद बिन सलमान पनि तस्बिरमा एकअर्कालाई अभिवादन गर्दै देखिएका थिए । तर अहिले तस्वीर फेरिएको छ ।

अमेरिकी राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सुलिभानले आइतवार स्पष्ट गरे कि राष्ट्रपति बाइडेनले इन्डोनेसियामा आगामी जी-२० शिखर सम्मेलनमा युवराजलाई भेट्ने कुनै योजना छैन ।

तेलको मुद्दामा द्वन्द्व गहिरिँदै छ ?

राष्ट्रपति बाइडेनले साउदी अरेबियालाई नतिजाको चेतावनी दिएका हुन सक्छन्, तर यो त्यति सजिलो छैन । साउदी अरेबियाका समर्थकहरूले अमेरिकासँगको बढ्दो तनावले रियादलाई रुस र चीनको नजिक ल्याउन सक्ने चेतावनी दिएका छन्, एएफपी समाचार एजेन्सीले रिपोर्ट गरेको छ ।

तर अर्कोतर्फ, अमेरिकासँगको आठ दशकको साझेदारीपछि साउदी अरेबियालाई त्यसो गर्न सजिलो हुनेमा केही विज्ञहरू शंका गरिरहेका छन् ।ज्याक सुलिभानले आइतबार सीएनएनमा भने कि बाइडेनले अमेरिका-साउदी सम्बन्धको समीक्षा गर्दा सावधानीपूर्वक कूटनीतिक कदम चाल्नेछन् ।

तेलमा अमेरिकाको निर्भरता

अमेरिका र साउदी अरेबियाबीचको दूरी पहिलो पटक देखिएको होइन । यसअघि पनि सन् २००१ सेप्टेम्बर ११ को हमलापछि दुई देशबीच दूरी बढाउने प्रयास भएको थियो । तर यी प्रयासहरूमा तेल आयो । जलवायु परिवर्तनलाई लिएर विश्वभर धेरै कदम चालिएको छ, तर अमेरिका तेलको मोर्चामा आलोचनाको केन्द्रमा रहन्छ ।

अमेरिकी अधिकारीहरूले बारम्बार भनेका छन् कि तिनीहरू साउदी अरेबिया भन्दा बढी तेल उत्पादन गर्छन् । तर अमेरिकामा तेलको व्यापार निजी कम्पनीहरुको हातमा छ र उनीहरुको उत्पादनलाई नियन्त्रण गर्नु झनै कठिन काम हो ।

‘अमेरिकाले ओपेक प्लस देशको उत्पादन घटाउने निर्णयको प्रभावलाई आफ्नो उत्पादन बढाएर कम गर्न सक्छ भन्नु पूर्ण रूपमा गलत हो । त्यसबेलासम्म हामी यी देशहरूमा निर्भर छौं ।’ क्विन्सी इन्स्टिच्युट फर रेस्पोन्सिबल स्टेटक्राफ्टका रिसर्च फेलो एन्नेली शेलिन भन्छिन् । जबसम्म हामीलाई तेल चाहिन्छ तबसम्म जारी रहनेछ।”

तर, शेलिनले अमेरिकाको विश्वसनीय स्रोतबाट पछि हटेर साउदी अरबले तेलको हिसाबले आफैलाई घाटा गरिरहेको पनि बताउँछन् ।

-बिबिसीबाट